نقاط ماشه ای یا تریگر پوینت چیست؟

بخشی زیادی از بدن ما از عضلات تشکیل شده است. زمانی که بدن دچار آسیب فیزیکی مانند ضربه‌ی شدید یا آسیب ورزشی می‌شود یا بر اثر انجام فعالیت‌های تکراری به بدن خود فشار مضاعف وارد می‌کند و یا حتی زمانی که دچار استرس و فشار احساسی می‌شود، عضلات به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند. با این وجود حتی تا مدتی پیش نیز عضلات و نقاط تریگر پوینت به عنوان عامل احتمالی درد بیماران، نادیده گرفته می‌شدند.

امروزه، نتایج مطالعات نشان می‌دهند که عضلات و خصوصاً نقاط تریگر پوینت، نقش مهمی در سلامت و کارایی بدن و توانایی بدن برای داشتن عملکرد صحیح دارند و بسیاری از اختلالات عملکردی و دردهای بدن می‌تواند ناشی از آنها باشد. تریگر پوینت (Trigger Point) یا نقاط ماشه ای که به اختصار TrP نامیده می شوند، نقاطی بیش از حد تحریک پذیر هستند که به صورت نوارهای کشیده شده از فاشیا در عضلات بدن وجود دارد.

به طور کلی، فشرده شدن و انقباض عضله، می تواند نشانه تحریکات عصبی، فشار بر تریگر پوینت و کشیدگی موضعی باشد. علاوه بر این موارد، فشار وارده بر تریگر پوینت یا نقاط ماشه ای، اغلب موجب درد و حساسیت شدید می شود. علائم مربوط به تریگر پوینت معمولاً در نقاطی دور از منطقه ای که اختلال پیدا کرده است، خود را نشان می دهد؛ بنابراین وقتی یک بیمار به دلیل درد مزمن، به پزشک مراجعه می کند، درد و سایر علائم در قسمتی از بدن بروز می کند که اغلب از نقطه ماشه ای دور است. در بسیاری موارد، حضور در برنامه فیزیوتراپی، روشی مناسب برای درمان تریگر پوینت است که باید زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شود.

علت تریگر پوینت

1. استفاده‌ی بیش از حد عضلات مانند انجام تمرینات ورزشی سنگین و یا انجام فعالیت های ورزشی بدون آمادگی قبلی
2. آسیب های عضلانی
3. بی ثباتی مفاصل
4. کم تحرکی و عدم داشتن برنامه ورزشی منظم
5. ورزش و فعالیت بدنی بیش از حد
6. کوتاهی برخی عضلات در یک طرف بدن
7. قرار گرفتن بدن در وضعیت های غیر طبیعی و تحت فشار
8. حمل اجسام سنگین به مدت طولانی
9. اختلال در تعادل هورمون ها در بدن
10. اختلالات مادرزادی ارتوپدیک
11. قرار گرفتن در معرض هوای سرد به مدت طولانی
12. آسیب های ناگهانی عضلانی
13. مشکلات روحی

علائم تریگر پوینت

• حساسیت به لمس و فشار
• اختلال در عملکرد حرکتی عضلات
• دردهای اسکلتی_ عضلانی مزمن مانند درد شانه ، درد زانو ، درد پا، درد لگن
• خشکی و گرفتگی عضلانی
• عدم تعادل عضلات
• اختلالات پوسچر
• ضعف عضلانی
• گرفتگی های عضلانی
• محدودیت های حرکتی
• درد هنگام حرکات عضلات
• سردرد
• مشکلات مفصل فکی_گیجگاهی
• اختلال خواب

انواع تریگر پوینت

همه نقاط ماشه ای یکسان نیستند و علت، علائم بالینی و روش درمانی آنها می تواند بسته به نوع نقطه ماشه ای متفاوت باشد. دانش و توانایی شناسایی انواع نقاط ماشه ای می تواند به تسکین علائم درازمدت کمک کند.

انواع مختلف نقاط ماشه ای عبارتند از:

1. فعال: متداول‌ترین نوع نقطه ماشه‌ ای می‌باشد. نقاط ماشه‌ای فعال ممکن است درد را به دیگر مناطق بدن انتشار دهند. (به طور معمول باعث درد در حالت استراحت می شود، همیشه منحصر به فرد است، حرکات را محدود می کندو موجب ضعف عضلانی می شود).
2. نهفته: نقاط ماشه ای نهفته درد را منتشر نمی‌سازند، فقط در هنگام لمس شدن دردناک خواهند بود، در غیر این صورت ممکن است تمام ویژگی های بالینی یک نقطه فعال را داشته باشد.
3. اولیه: یک نقطه ماشه مرکزی است که به‌طور مستقیم توسط فشار حاد یا مزمن و یا حرکات تکراری بیش‌ازحد در عضلات فعال می‌شود.
4. همراه: این نقطه ماشه‌ای هم‌زمان با یک نقطه ماشه‌ ای در عضله دیگر فعال می‌شود.
5. ضمیمه‌ای: در محل اتصال عضله ایجاد می‌شود و در اثر تنش حاصل از نقاط ماشه‌ ای مرکزی به وجود می‌آید.
6. مرکزی: این نوع نقطه ماشه‌ای در نزدیکی مرکز فیبرهای عضلانی واقع شده است.
7. اصلی: مسئول فعال شدن یک یا چند نقطه ماشه‌ ای اقماری است، زمانی که غیرفعال شود سایر نقاط ماشه‌ای اقماری آن نیز غیرفعال می‌شوند.
8. اقماری: نقطه ماشه‌ای مرکزی است که توسط نقطه ماشه‌ای اصلی فعال می‌شود.

تشخیص تریگر پوینت

ممکن است به آزمایشات مخصوصی به منظور رد کردن احتمال عارضه های دیگر نیاز داشته باشید. پزشک شما به دنبال توده های سفت در ماهیچه های شما خواهد گشت. او ممکن است بافت روی این توده را فشار دهد و این کار را برای تحریک پرش (حرکت ناگهانی و سریع) ماهیچه انجام داده و بررسی می کند که آیا این کار در فرد ایجاد درد می کند یا خیر. این نشانه ها به پزشک کمک می کنند که نقاط ماشه ای را در صورت وجود تشخیص دهد. همچنین ممکن است آزمایشاتی برای شما تجویز شود تا مطمئن شوید که درد شما ناشی از عارضه ی جدی تری نباشد. این آزمایشات عبارتند از:

• عکسبرداری با اشعه ی ایکس: این عکس از استخوان ها و بافت شما گرفته می شود تا پزشک بتواند در آنها به دنبال علل احتمالی درد بگردد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری: نام دیگر این آزمایش سی تی اسکن است. یک دستگاه اشعه ایکس مخصوص که با استفاده از کامپیوتر از بدن شما عکس می گیرد. از این دستگاه برای بررسی استخوان ها و ماهیچه ها استفاده می شود. ممکن است نوعی جوهر به درون رگ های شما تزریق کرده و سپس عمل عکسبرداری را انجام دهند. این جوهر به پزشک شما کمک می کند تا عکس ها را واضح تر و دقیق تر ببیند.
• عکسبرداری با رزونانس مغناطیسی: به این آزمایش MRI می گویند. در طول این آزمایش، عکس هایی از بدن گرفته می شوند. از MRI برای بررسی استخوان ها و عضلات استفاده می شود. در طول این آزمایش فرد باید در یک محل بدون حرکت دراز بکشد. هیچ گاه شیء فلزی وارد اتاق MRI نکنید. این کار ممکن است باعث آسیب شدید گردد.

درمان قطعی تریگر پوینت

روش های فیزیوتراپی، بهترین روش برای درمان نقاط ماشه ای و سندرم درد های تیر کشنده عضلانی و نقاط دردناک در نظر گرفته می شوند. یک برنامه ی تقویتی و افزایش انعطاف پذیری درجه بندی شده نیز که توسط فیزیوتراپیست برای فرد تشریح می شود، برای بازگرداندن انعطاف پذیری و بازسازی عضلات آسیب دیده ضروری است. این کار برای بیماران مبتلا به درد عضلانی به منظور کاهش احتمال ایجاد دوباره ی عارضه ضروری است.

فیزیوتراپی

بخش اساسی، کاربردی و مؤثر روش های درمانی نقاط ماشه ای یا تریگر پوینت به فیزیوتراپی و توانبخشی و تکنیک های آن اختصاص دارد. فیزیوتراپی و توانبخشی شامل تکنیک های دستی، غیر دستی و همچنین تمرینی و ورزشی شده و به کمک فیزیوتراپیست و دستگاه های پیشرفته انجام می گیرد. این تکنیک ها می توانند به بهبود وضعیت گردش خون، برطرف شدن و کاهش گره های عضلانی و اسپاسم ها، کاهش و تسکین درد و تورم موجود در نقاط ماشه ای و نواحی عضلانی بدن، تنفس بهتر فرد، تنظیم ضربان قلب، تقویت عضلات ضعیف بدن و همچنین بهبود دامنه حرکتی عضلات کمک کنند. همچنین باید گفت کلیه این تکنیک ها با توجه به وضعیت سلامت فرد و طبق برنامه فیزیوتراپیست انجام شده و عوارض خاصی به دنبال ندارند. این تکنیک ها عبارتند از:

1. منوال تراپی

تکنیک های دستی (منوال تراپی) شامل تکنیک های مختلف دست و ماساژهایی از جمله کایروپراکتیک (ماساژ دورانی)، تکنیک های فشاری، تکنیک های انرژی عضلانی MET بوده که می توانند موجب باز شدن و کاهش گره ها و اسپاسم های عضلانی، کاهش و تسکین درد نقاط ماشه ای، تحریک و ترمیم بافت ها و عضلات آسیب دیده شوند.

2. لیزرتراپی با لیزر سرد

یکی دیگر از روش های کاربردی و مؤثر فیزیوتراپی که به آزادسازی اندورفین، تحریک بافت های آسیب دیده و کاهش و تسکین درد و تورم ناشی از نقاط تریگر پوینت می پردازد و موجب بهبود وضعیت بیمار می شود، لیزرتراپی می باشد. این روش به دو صورت لیزر کم توان و لیزر پر توان و با توجه به وضعیت بیمار و صلاحدید فیزیوتراپیست با اعمال نور و اشعه لیزر به ناحیه آسیب دیده و نقاط ماشه ای انجام می گیرد.

3. اولتراسوند تراپی

اولتراسوند از روش های پرکاربرد فیزیوتراپی و الکتروتراپی بوده که با استفاده از دستگاه و با اعمال امواج فراصوت به ناحیه دردناک عضلانی و نقاط ماشه ای انجام می گیرد. در این روش فیزیوتراپیست، موجب تحریک و ترمیم بافت های مختلف عضلانی و عصبی، افزایش گردش خون، کاهش درد و تورم عضلانی شده و در نهایت به بهبود علائم و عوارض ناشی از تریگر پوینت نیز کمک می کند.

4. آب درمانی

آب درمانی از روش های کاربردی و مؤثر فیزیوتراپی بوده و آب نیز موجب تسکین ناراحتی هایی از جمله درد نقاط ماشه ای، اسپاسم های عضلانی بدن شده و می تواند به آرامش بدن، کاهش دردهای عضلانی و جلوگیری از فیبرومیالژیا نیز کمک کند. این روش به صورت تکنیک های ورزشی و ماساژهای مختلف، راه رفتن درون آب، ایروبیک و همچنین یوگا در آب صورت گرفته و موجب بهبود درد نقاط ماشه ای و تریگر پوینت میشود.

5. درای نیدلینگ

این روش توسط فیزیوتراپیست انجام شده و با فرو بردن سوزن های بلند و باریک (مشابه با سوزن های طب سوزنی) در نقاط ماشه ای و حساس بدن همراه است. این تکنیک بسیار کاربردی و تخصص بوده و در انواع مختلفی به بهبود وضعیت و مشکلات عضلات، بافت ها، رباط ها، تاندون ها و عصب ها و کاهش درد و تورم آنها در نواحی مختلف بدن حتی صورت کمک می کند.

6. تمرین درمانی و ورزش

بخشی از درمان های توانبخشی و فیزیوتراپی که جهت بهبود وضعیت بیماران مبتلا به تریگر پوینت به تمرین درمانی و انجام حرکات ورزشی خاص و مناسب انجام می گیرد. تمرینات فیزیوتراپی که در دو بخش اصلی تقویتی و کششی صورت گرفته و موجب بهبود وضعیت حرکتی، انعطاف پذیری و همچنین هماهنگی و تعادلی بدن شده و به کاهش درد و تورم عضلانی، بهبود تریگر پوینت، بهبود ضعف ها و اسپاسم های عضلانی کمک کرده و در نهایت از بروز آسیب های جدید و شدید جلوگیری می کند. این ورزش ها طبق برنامه فیزیوتراپی و برای نواحی مختلف بدن از جمله کمر، گردن، لگن، پاها و... تنظیم شده و انجام می گیرند.

7. تزریقات

از دیگر روش های درمانی نقاط ماشه ای دردناک می توان به تزریقات اشاره کرد که این روش جزء روش های نسبتاً تهاجمی محسوب می شود و به شکل های مختلفی انجام می گیرند. تزریق در نقاط ماشه ای بیشتر برای کاهش درد، بهبود فیبرومیالژیا و اسپاسم نواحی کمر و گردن صورت می گیرد. (این تزریقات بیشتر شامل تزریق مواد ضد اسپاسم و برطرف کننده اسپاسم و خشکی عضلات می شوند).

روشهای جلوگیری از نقاط ماشه ای

با انجام برخی راهکارها می توان از بروز تریگر پوینت جلوگیری کرد که در زیر به آنها اشاره شده است:

1. عضلات بدن به گونه ای طراحی نشده اند که برای مدت طولانی منقبض یا ثابت باقی بمانند. در سنین مختلف سعی کنید نحوه صحیح فعالیت یا ورزش را یاد بگیرید تا بدن سالمتری داشته باشید. همچنین به یاد داشته باشید که اجسام سنگین را با احتیاط بیشتری بلند کنید تا از آسیب دیدن عضلات و ماهیچه های خود جلوگیری نمایید.
2. کارهای روزانه خود را با سرعت بیش از اندازه زیاد انجام ندهید. استراحت های کوتاه مدت و منظم داشته باشید. به ویژه اگر در ناحیه عضلات و ماهیچه های خود احساس خستگی دارید، حتماً به آنها استراحت بدهید.
3. روش های یوگا و مدیتیشن را برای شل کردن و ریلکس کردن عضلات خود به خوبی یاد بگیرید و تمرین کنید. در صورت نیاز حتماً زمانی را به ریلکس کردن عضلات خود اختصاص دهید.
4. در هنگام نشستن، مطالعه، استفاده از کامپیوتر، رانندگی یا تلفن در وضعیت صحیح ارگونومی بدن قرار بگیرید. به یاد داشته باشید که صحیح نشستن تأثیر بسیار زیادی در عدم ابتلا به درد های ماشه ای یا تریگر پوینت دارد. همچنین دقت کنید به مدت طولانی در یک حالت نمانید.
5. چنانچه در بدن خود درد ماشه ای احساس می کنید، یک مدت دقت کنید که چه حالت ها و حرکتهایی این وضعیت را تشدید می کند و باعث تحریک درد شما می شود. کم کم این حالت ها را تغییر دهید و حالت های صحیح را جایگزین کنید و یا در صورتی که مجبور نیستید از انجام این فعالیت ها بپرهیزید.
6. گرما می تواند در بهبود اکثر دردها مؤثر واقع شود، برای درد ماشه ای نیز می توانید عضله مورد نظر را با استفاده از یک پوشش مناسب بپوشانید و از قرار گرفتن آن عضو بدن در معرض هوای سرد جلوگیری نمایید. به این طریق می توانید درد ماشه ای را در طول زمان تسکین دهید و یا آن را درمان نمایید.
7. اگر لازم است رژیم غذایی خود را اصلاح نمایید، آن را تحت نظر پزشک تغییر دهید. جایگزین کردن موادی که ارزش غذایی بالایی دارند، می تواند روند بهبود شما را تسریع بخشد و مواد غذایی و ویتامین هایی که برای بهبود درد شما لازم است را به بدن شما برساند.

عوارض تریگر پوینت

• مشکلات خواب: نشانه‌ها و علائم سندرم نقاط ماشه‌ای ممکن است خواب شب را دچار مشکل کند. ممکن است شما در‌یافتن یک خواب راحت مشکل پیدا کنید و اگر در خواب جا به جا شوید ممکن است به نقاط ماشه‌ای ضربه بزنید و بیدار شوید.
• فیبرومیالژیا: برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که سندرم نقاط ماشه‌ای ممکن است به توسعه‌ی فیبرومیالژیا در برخی از افراد کمک کند. یک وضعیت مزمن است که خصوصیات درد گسترده می‌شوند. بر این باور هستند که مغز افراد مبتلا‌به فیبرومیالژیا به‌ مرور‌‌ زمان نسبت به سیگنال‌های درد حساس‌تر می‌شوند.