پارکینسون چه بیماری است و چه نشانه هایی دارد؟

بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده سیستم عصبی است که بر حرکت تأثیر می‌گذارد. علائم به تدریج شروع می‌شوند، گاهی اوقات با لرزش تقریباً قابل توجه در یک دست شروع می‌شود. لرزش شایع بوده اما این اختلال همچنین معمولاً باعث سفت شدن یا کند شدن حرکت می‌شود.

در مراحل اولیه بیماری پارکینسون ممکن است هنگام راه رفتن دستان تاب نخورد یا گفتار فرد ملایم یا مبهم شود. علائم بیماری پارکینسون با پیشرفت وضعیت بیماری در طول زمان بدتر می‌شود.اگرچه بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما داروها ممکن است علائم را به میزان قابل توجهی بهبود بخشند. گاهی اوقات پزشک ممکن است جراحی را برای تنظیم مناطق خاصی از مغز و بهبود علائم پیشنهاد دهد.

علائم:

علائم و نشانه‌های بیماری پارکینسون برای همه متفاوت است. علائم اولیه ممکن است خفیف بوده و مورد توجه قرار نگیرند. علائم اغلب از یک طرف بدن شروع می‌شود و معمولاً از طرف دیگر بدتر باقی می‌مانند، حتی پس از شروع علائم در هر دو طرف بدن.

علائم و نشانه‌های پارکینسون ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• رعشه یا لرزش: لرزش معمولاً در یک اندام، اغلب دست یا انگشتان شروع می‌شود. ممکن است بیمار انگشت شست و سبابه خود را به جلو و عقب بمالد که به عنوان لرزش قرص پیچی نامیده می‌شود. هنگام استراحت ممکن است دست بلرزد.
• کند شدن حرکت (برادی کینزی): با گذشت زمان بیماری پارکینسون ممکن است حرکت را کند کرده و کارهای ساده را دشوار و وقت گیر کند. هنگام راه رفتن ممکن است گام‌ها کوتاهتر شود، بلند شدن از صندلی ممکن است دشوار باشد و بیمار هنگام راه رفتن ممکن است پاهای خود را بکشد.
• عضلات سفت: سفتی ماهیچه ممکن است در هر قسمتی از بدن ایجاد شود. ماهیچه‌های سفت می‌توانند دردناک باشند و دامنه حرکتی را محدود کنند.
• مختل شدن وضعیت و تعادل: ممکن است حالت بدن بیمار خم شود یا در نتیجه بیماری پارکینسون دچار عدم تعادل شود.
• از دست دادن حرکات خودکار: ممکن است توانایی انجام حرکات ناخودآگاه از جمله پلک زدن، لبخند زدن یا تکان دادن دست‌ها هنگام راه رفتن کاهش یابد.
• تغییر در گفتار: ممکن است بیمار قبل از صحبت کردن، به طور آرام، سریع یا با تردید و لغزش حرف بزند. همچنین گفتار فرد بیمار ممکن است بیشتر یکنواخت باشد تا معمولی.
• تغییر در نوشتن: ممکن است نوشتن سخت شود و نوشتار کوچک به نظر برسد.

علت:

در بیماری پارکینسون، سلول‌های عصبی خاصی در مغز به تدریج تجزیه شده یا می‌میرند. بسیاری از علائم به دلیل از دست دادن سلول‌های عصبی است که یک پیام رسان شیمیایی در مغز، به نام دوپامین تولید می‌کنند. هنگامی که سطح دوپامین کاهش می‌یابد، باعث می‌شود که فعالیت مغز غیر طبیعی شده و منجر به اختلال در حرکت و سایر علائم بیماری پارکینسون می‌شود.

علت بیماری پارکینسون ناشناخته است اما به نظر می‌رسد عوامل متعددی در آن نقش دارند، از جمله:

• ژن‌ها: محققان جهش‌های ژنتیکی خاصی را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند باعث بیماری پارکینسون شود. اما این موارد غیر معمول است، مگر در موارد نادری که بسیاری از اعضای خانواده به بیماری پارکینسون مبتلا شده‌اند. با این حال به نظر می‌رسد که تغییرات ژنی خاصی خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهد. اما برای هر یک از این نشانگرهای ژنتیکی احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون بسیار کم است.
• عوامل محرک محیطی: قرار گرفتن در معرض برخی سموم یا عوامل محیطی ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد اما خطر نسبتاً کمی است.

محققان همچنین اشاره کرده‌اند که تغییرات زیادی در مغز افراد مبتلا به بیماری پارکینسون رخ می‌دهد، اگرچه علت این تغییرات مشخص نیست. این تغییرات عبارتند از:

• حضور اجسام لوی (Lewy): تجمع مواد خاصی در سلول‌های مغزی، نشانگر میکروسکوپی بیماری پارکینسون هستند. به این‌ها اجسام لوی گفته می‌شود و محققان معتقدند که این اجسام سرنخ مهمی برای علت بیماری پارکینسون دارد.
• آلفا سینوکلئین موجود در اجسام لوی: اگرچه مواد زیادی در اجسام لوی یافت می‌شود اما دانشمندان معتقدند یکی از مهم‌ترین آن‌ها پروتئین طبیعی و گسترده‌ای است که آلفا سینوکلئین (Alpha-Synuclein) نامیده می‌شود. در تمام اجسام لوی به شکل توده‌ای یافت شده که سلول‌ها نمی‌توانند آن را تجزیه کنند.

عوامل خطر:

عوامل خطر بیماری پارکینسون عبارتند از:

• سن: جوانان به ندرت بیماری پارکینسون را تجربه می‌کنند. معمولاً در اواسط یا اواخر زندگی شروع شده و با افزایش سن خطر بیماری افزایش پیدا می‌کند. افراد معمولاً در حدود 60 سالگی یا بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.
• وراثت: داشتن خویشاوند نزدیک با بیماری پارکینسون شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. با این حال خطرات شما هنوز کوچک است مگر اینکه در خانواده خود بستگان زیادی با بیماری پارکینسون داشته باشید.
• جنسیت: مردان بیشتر از زنان به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شوند.
• قرار گرفتن در معرض سموم: قرار گرفتن مداوم در برابر علف کش‌ها و آفت کش‌ها ممکن است کمی خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد.

عوارض:

بیماری پارکینسون اغلب با مشکلات اضافی همراه است که ممکن است قابل درمان باشد:

• مشکلات فکری: ممکن است بیمار مشکلات شناختی (زوال عقل) و مشکلات فکری را تجربه کند. این‌ها معمولاً در مراحل بعدی بیماری پارکینسون رخ می‌دهند. چنین مشکلات شناختی چندان به داروها پاسخ نمی‌دهد.
• افسردگی و تغییرات احساسی: ممکن است فرد بیمار گاهی اوقات در مراحل اولیه بیماری افسردگی را تجربه کند. دریافت درمان افسردگی می‌تواند کنترل سایر چالش‌های بیماری پارکینسون را آسان‌تر کند. همچنین ممکن است تغییرات احساسی دیگری مانند ترس، اضطراب یا از دست دادن انگیزه را تجربه کند. پزشکان ممکن است برای درمان این علائم دارو تجویز کنند.
• مشکلات بلع: با پیشرفت شرایط ممکن است مشکلات بلعیدن پیش آید. همچنین ممکن است بزاق دهان به دلیل کند شدن بلع تجمع کرده و منجر به آبریزش دهانی شود.
• مشکلات جویدن: بیماری پارکینسون در مراحل آخر روی ماهیچه‌های دهان تأثیر می‌گذارد و جویدن را مشکل می‌کند. این امر می‌تواند منجر به خفگی و تغذیه نامناسب شود.
• اختلالات خواب: افراد مبتلا به بیماری پارکینسون اغلب مشکلات خواب دارند، از جمله بیدار شدن مکرر در طول شب، بیدار شدن زود هنگام یا خوابیدن در طول روز. افراد همچنین ممکن است اختلال رفتاری در حرکت سریع چشم را تجربه کنند که شامل بروز دادن رویاها می‌شود. داروها ممکن است به مشکلات خواب کمک کنند.
• مشکلات مثانه: بیماری پارکینسون ممکن است باعث مشکلات مثانه شود، از جمله ناتوانی در کنترل ادرار یا مشکل در ادرار کردن.
• یبوست: بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون به دلیل کندی دستگاه گوارش دچار یبوست می‌شوند.

همچنین فرد بیمار ممکن است موارد زیر را تجربه کند:

• تغییر فشار خون: هنگام ایستادن به دلیل افت ناگهانی فشار خون (افت فشار خون ارتوستاتیک) ممکن است فرد احساس سرگیجه یا سبکی سر کند.
• اختلال عملکرد بوئیدن: ممکن است بیمار در تشخیص بوهای خاص یا تفاوت بین بوها مشکل داشته باشد.
• خستگی: بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون انرژی خود را از دست می‌دهند و خستگی را تجربه می‌کنند، به ویژه در اواخر روز.
• درد: برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، درد را در مناطق خاصی از بدن خود یا در سراسر بدن خود احساس می‌کنند.
• اختلال عملکرد جنسی: برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون متوجه کاهش میل جنسی یا عملکرد آن می‌شوند.

تشخیص:

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص بیماری پارکینسون وجود ندارد. متخصص مغز و اعصاب بیماری پارکینسون را بر اساس سابقه پزشکی، بررسی علائم و نشانه‌های فرد و معاینه عصبی و فیزیکی تشخیص می‌دهد.

ممکن است پزشک یک اسکن کامپیوتری با انتشار تک فوتونی (SPECT) را پیشنهاد کند که اسکن ناقل دوپامین (DaTscan) نامیده می‌شود. اگرچه می‌تواند باعث ایجاد شبهه بیماری پارکینسون شود اما علائم و معاینه عصبی در نهایت تشخیص صحیح را تعیین می‌کند. اکثر مردم نیازی به DaTscan ندارند.

پزشک همچنین ممکن است آزمایشاتی مانند آزمایش خون را برای رد سایر شرایطی که ممکن است باعث علائم شوند، تجویز کند.

آزمایش‌های تصویربرداریMRI ، سونوگرافی مغز و اسکن PETنیز ممکن است برای رد سایر اختلالات مورد استفاده قرار گیرد. آزمایشات تصویربرداری برای تشخیص بیماری پارکینسون مفید نیستند.

درمان:

بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما داروها می‌توانند علائم را به طور چشمگیری کنترل کنند. در برخی موارد پیشرفته‌تر، ممکن است جراحی توصیه شود.

• داروها:

داروها ممکن است در مدیریت مشکلات راه رفتن، حرکت و لرزش کمک کننده باشند. این داروها باعث افزایش یا جایگزینی دوپامین می‌شوند.

غلظت دوپامین در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون پایین است. با این حال، دوپامین نمی‌تواند به طور مستقیم مصرف شود، چراکه نمی‌تواند وارد مغز بشود.

داروهایی که پزشک ممکن است تجویز کند عبارتند از:

• کاربیدوپا-لوودوپا
• آگونیست‌های دوپامین
• مهار کننده‌های MAO B
• مهار کننده‌های کاتکول او-متیل ترانسفراز (COMT)
• آنتی کولینرژیک‌ها
• آمانتادین

هنگامی که پزشک بیماری پارکینسون را تشخیص می‌دهد، تصمیم بعدی این است که آیا بیمار باید دارو دریافت کند یا خیر. این امر به موارد زیر بستگی دارد:

• درجه اختلال عملکردی
• میزان اختلال شناختی
• توانایی تحمل داروهای ضد پارکینسون

هیچ دو بیماری به یک دارو به طور یکسان واکنش نشان نمی‌دهند، بنابراین یافتن یک داروی مناسب و دوز برای تسکین علائم به زمان و صبر نیاز دارد.

• جراحی:

با توجه به شدت بیماری و مشخصات پزشکی، پزشک ممکن است جراحی را به عنوان یک گزینه درمانی برای بیماری پارکینسون توصیه کند.

انواع مختلفی از جراحی وجود دارد که می‌تواند به بیماران مبتلا به پارکینسون کمک کند. بیشتر درمان‌ها با هدف کمک به رعشه یا سفتی ناشی از بیماری انجام می‌شود. در برخی از بیماران، جراحی ممکن است میزان داروی مورد نیاز برای کنترل علائم را کاهش دهد.

• ورزش:

ورزش ممکن است قدرت عضلانی، انعطاف پذیری و تعادل را افزایش دهد. ورزش همچنین می‌تواند رفاه بیمار را بهبود بخشیده و افسردگی یا اضطراب را کاهش دهد.

ممکن است پزشک پیشنهاد کند که با یک فیزیوتراپیست کار کرده تا یک برنامه ورزشی مناسب طرح ریزی شود. همچنین ممکن است تمریناتی مانند پیاده روی، شنا، باغبانی، رقص، ایروبیک در آب یا حرکات کششی توصیه شود.

• درمان‌های حمایتی:

درمان‌های حمایتی می‌تواند به بیماران در مقابله با بیماری پارکینسون و بهبود زندگی روزمره کمک کند. این درمان‌ها عبارتند از:

• فیزیوتراپی: برای از بین بردن سفتی عضلات و درد مفاصل
• کاردرمانی: برای شناسایی و بهبود مناطق مشکل ساز در زندگی روزمره
• گفتار درمانی: گفتار و زبان برای کمک به بهبود بلع (دیسفاژی) و مشکلات گفتاری
• تغییر رژیم غذایی: برای کمک به علائم غیر حرکتی مانند یبوست و فشار خون پایین. علاوه بر این، کارایی و عوارض جانبی برخی از داروها می‌تواند تحت تأثیر رژیم غذایی قرار گیرد.

• تحریک مغناطیسی مغز:

تحریک مغناطیسی مغز (TMS) یک روش غیر تهاجمی برای تحریک کردن مغز می‌باشد. یک سیم پیچ پوشیده شده با پلاستیک بر روی سر گرفته و با هر پالس TMS یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که سطح مغز را در زیر سیم پیچ تحریک خواهد کرد. از آن جایی که این روش از میدان مغناطیسی استفاده می‌کند، فرد احساس درد نخواهد کرد.

این روش در مواردی که علائم بیماری خفیف تا متوسط باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولاً به همراه سایر روش‌های درمان برای بیماری پارکینسون استفاده می‌شود.

• امواج اولتراسوند:

با استفاده از امواج اولتراسوند متمرکز (FUS) پزشکان از پرتوهای اولتراسوند برای از بین بردن سلول‌های مغزی که باعث مشکلات حرکتی می‌شوند، استفاده می‌کنند. این کمی شبیه به استفاده از ذره بین برای متمرکز کردن اشعه نور خورشید بر روی برگ برای ایجاد یک حفره کوچک است. پزشکان بسته به علائمی که در حال درمان هستند، سلول‌های مختلف مغز را مورد هدف قرار می‌دهند.