علت و درمان گرفتگی عضلات ساق پا

وقتی عضله‌ای از پا بیش‌ازاندازه منقبض گردد، اسپاسم یا گرفتگی عضله پا بروز می‌کند. معمولا این حالت در عضله ساق پا در قسمت زیر و پشت زانو رخ می‌دهد. بعضی اوقات عضلات کوچک پا هم تحت تاثیر قرار می‌گیرند. بطور معمول احساس درد ناشی از گرفتگی عضله پا چند دقیقه به طول می‌انجامد. در برخی موارد فقط چند ثانیه‌ای طول می‌کشند؛ اما در مواقعی هم دیده شده تا 10 دقیقه ادامه پیدا می‌کنند.

شدت درد و ناراحتی متفاوت است. ممکن است به مدت 24 ساعت پس از گرفتگی، عضله حساس باقی بماند. احساس ناراحتی در اثر این عارضه معمولا حین استراحت و بخصوص شب هنگام بروز می‌کند (غالبا به این حالت اسپاسم شبانه می‌گویند). احتمال دارد از شدت ناراحتی از خواب هم بلند شوید. درصورتی‌که خواب بیمار بر هم بخورد ممکن است شرایط استرس و تنش‌زایی را بوجود آورد. اما به یاد داشته باشید گرفتگی عضله پا با بیماری موسوم به سندروم پای بی قرار فرق می‌کند. در این شرایط، پاها وضعیت ناراحت کننده‌ای دارند، احساس وادادگی عضله به بیمار دست می‌دهد و با قدم زدن از احساس ناراحتی کاسته می‌شود.

علت گرفتگی و درد عضلات ساق پا

شایعترین علت ایجاد این دردها یعنی درد ساق پا وجود گرفتگی و کرامپ و کوتاهی در عضلات پشت ساق است که معمولا درد عضلات پشت ساق پا در افرادی مشاهده می‌شود که در طول روز در فعالیت‌های روزانه‌شان بطور طولانی مدت می‌ایستند یا در حالتی که پاهایشان آویزان است می‌نشینند و یا در خانم‌هایی که از کفش‌های پاشنه بلند و بخصوص با پاشنه‌های باریک استفاده می‌کنند درد و گرفتگی عضلات پشت ساق پا به وفور مشاهده می‌شود.

نشانه‌های همراه این عارضه چیست؟

احساس درد ناگهانی پا نشانه اولیه بروز اسپاسم و گرفتگی عضله تلقی می‌گردد. ممکن است شدت و مدت زمان ناراحتی متفاوت باشد، با این حال بعید است گرفتگی عضله ساق پا را به راحتی فراموش کنید.
گاها افراد بالغ و کودکان از هر گروه سنی به گرفتگی عضله ساق پا دچار می‌شوند، اما این عارضه بیشتر در بین سالمندان و خانم‌های باردار شایع است. تقریبا یک سوم افراد بالای 60 سال و 50% افراد بالای 80 سال به اسپاسم عضله گرفتار می‌شوند. برخی بیماران هر روز با این عارضه دست به گریبان هستند.
احساس ناراحتی که در اثر گرفتگی عضله ساق پا بروز می‌کند به علت گرفتگی عضله است به عبارت دیگر، عضله تحت فشار و انقباض بیش از اندازه قرار گرفته است. معمولا این وضعیت در عضلات ساق پا رخ می‌دهد، هرچند بعضی مواقع در ناحیه کشاله ران یا کف پا هم احساس می‌شود. علاوه بر درد ناگهانی ممکن است یک برآمدگی سفت عضلانی هم زیر پوست تشکیل گردد.

این بیماری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان معمولاً برای بیماران مبتلا به درد ساق پا دستور انجام پرتونگاری (اشعه ایکس) از بخش زانو به پایین پا را جهت تشخیص افتراقی و از میدان حدس خارج کردن شکستگی فشاری یکی از استخوان‌ها می‌دهند. با این وجود، تمام شکستگی‌های فشاری در تصاویر پرتونگاری مشخص نمی‌شوند. پزشک در برخی موارد انجام اسکن استخوانی از بخش پایینی پا را ضروری تشخیص می‌دهد تا بتواند بین درد ساق پا و شکستگی فشاری تمایز قائل شود.
در اسکن استخوان مقدار بسیار کمی از ماده رادیواکتیو معمولاً درون رگ بازو تزریق می‌شود؛ سپس از دوربین گاما برای آشکارسازی پرتو ساطع شده از ماده تزریقی استفاده می‌شود. به این ترتیب شکستگی فشاری یا بروز هر گونه تغییر احتمالی به وجود آمده در استخوان‌ها در نتیجه درد ساق پا مشخص می‌گردد. اسکن MRI نیز گاهی اوقات برای تمییز قائل شدن بین درد ساق پا و شکستگی فشاری به کار برده می‌شود.

درمان درد و گرفتگی عضلات پشت ساق پا

بهترین راه برای درمان درد و گرفتگی عضلات پشت ساق پا انجام تمرینات کششی عضلات پشت ساق پا است که این تمرینات کششی به تدریج می‌توانند کمک کنند که آن کرامپ و کوتاهی عضلات برطرف شود.
البته استفاده از گرمای موضعی یعنی کمپرس گرم و ماساژ هم می‌تواند برای تسکین درد پشت عضلات ساق پا در این افراد موثر باشد و اگر این کمپرس گرم و ماساژ قبل از عمل تمرینات کششی انجام شود می‌تواند باعث شود که تمرینات کششی موثرتر باشند و اثرات بهتری را برای کنترل درد عضلات پشت ساق پا در بیمار داشته باشند.
البته اجتناب از حالت‌هایی که درد پشت عضلات ساق پا را ایجاد می‌کند یعنی اجتناب از ایستادن طولانی مدت، اجتناب از نشستن در حالیکه پاها آویزان است و اجتناب از پوشیدن کفش‌های نامناسب بسیار موثر است .در بعضی از موارد این احساس گرفتگی و درد در عضلات پشت ساق می‌تواند به علت تنگی کانال نخاعی در ناحیه کمر باشد که آن مسئله باید توسط پزشک بررسی شود و اگر عامل درد و کرامپ پشت ساق پا چنین مسئله ای باشد باید حتما درمان بشود .

نرمش‌های کششی مناسب درد و گرفتگی عضلات پشت ساق پا

انجام مداوم نرمش‌های کششی عضلات پشت ساق سه بار در روز هم ممکن است بتواند از شدت و یا تعداد حملات بکاهد.
برای انجام نرمش‌هایی کششی درد و گرفتگی عضلات پشت ساق به فاصله 90-60 سانتی‌متر دور از یک دیوار و به طرف آن بایستید. در حالی که کف پاها و پاشنه پاهای خود را بر روی زمین ثابت نگه داشته‌اید به طرف دیوار خم شوید به طوریکه در عضلات پشت ساق خود احساس کشش کنید.
این حالت را تا وقتی می توانید حفظ کرده و سپس مجدد به حالت ایستاده و قائم برگردید. این حرکت را برای درمان درد و گرفتگی عضلات پشت ساق پا روزی سه بار و هر بار چند مرتبه تکرار کنید. این نرمش‌ها برای اثر کردن نیاز به 4-2 هفته زمان دارند و در این مدت باید نرمش‌های کششی مناسب درد و گرفتگی عضلات پشت ساق پا را بطور مداوم انجام داد.

اوزون تراپی

بهبود آسیب دیدگی در بافت‌های بدن به وجود جریان خون در این بافت‌ها بستگی دارد. بافت‌های بدن برای بازسازی و احیا نیاز به ویتامین، مواد معدنی و اکسیژن نیاز دارند که باید توسط خون به این بافت ها منتقل شود. اکسیژن مهم‌ترین ماده برای ترمیم بافت‌ها است. وجود تورم و التهاب در ناحیه آسیب دیده موجب کاهش جریان خون،اکسیژن و مواد مغذی در این ناحیه می‌شود. عدم حضور اکسیژن موجب تجمع اسید لاکتیک و منجر به درد می‌شود. در روش اوزون درمانی ، اوزون،دارو‌های ضد التهابی و ویتامین‌ها به ناحیه آسیب دیده تزریق می‌شود. این روش به ترتیب زیر عمل می‌کند:
با استفاده از بی حسی موضعی عصب ها بی حس می‌شوند. مواد ضد التهابی موجب کاهش درد ، تورم و التهاب و در نتیجه افزایش جریان خون می‌شوند. با استفاده از ویتامین و مواد معدنی بافت‌ها تغذیه می‌شوند و به بازسازی آن‌ها کمک می‌شود. اوزون که یک اکسیژن غیر فعال است پس از تزریق به بافت به صورت فعال در آمده و موجب اکسیژن رسانی به ناحیه آسیب دیده می‌شود.
تاثیر اوزون درمانی یک تا سه روز پس از انجام تزریق آغاز می‌شود و تا زمان دستیابی به بهبودی کامل هر یک تا دو هفته تکرار می‌شود. روند بهبودی در بیماران بسته به شدت آسیب متفاوت است، با این حال اکثر بیماران تنها به سه تا پنج جلسه درمان نیاز دارند. بر خلاف دیگر روش‌های تزریقی ، تزریق اوزون هیچ عوارض جانبی را برای بیماران به همراه ندارد و نتایج آن دائمی است.

علل گرفتگی عضلات پا

علت نامشخص (اسپاسم ایدیوپاتیک)

در اغلب موارد، علت گرفتگی عضلات پا نامعلوم است. یکی از نظریه‌هایی که در این مورد وجود دارد این است که عضله‌ای که از ابتدا در حالت کوتاه شده قرار دارد، تحریک شده و منقبض می‌شود و از آنجایی که عضله در حالت کوتاه شده و منقبض بوده و مجددا سیگنال انقباض بیشتر به آن منتقل می‌شود، حالت اسپاسم رخ می‌دهد. این اتفاق معمولا شب‌ها هنگام خواب می‌افتد، چرا که ما معمولا با پاهای نیمه خمیده می‌خوابیم و در این حالت انگشتان پا کمی به سمت پایین هستند. در این حالت عضله‌ی ساق پا نسبتا در حالت کوتاه شده است و درنتیجه احتمالا بیشتر در معرض بروز اسپاسم و گرفتگی می‌باشد.

علل ثانویه

در برخی از موارد، گرفتگی عضلات پا علامت ثانویه‌ی مشکل دیگری است، برای مثال:

• مصرف برخی داروها می‌تواند (به عنوان عارضه‌ی جانبی) گرفتگی عضلات پا را به دنبال داشته باشد و یا موجب شود که این مشکل بیشتر برای شخص رخ دهد. این داروها عبارتند از داروهای مدر مانند یورتیک‌های تیازیدی و دیورتیک‌های لوپ، نیفدیپین، سایمتیدین، سالبوتامول، استاتین، تربوتالین، لیتیوم، پنیسیلامین و فنوتیازینها (پروکلرپرازین، پرفنازین، کلرپرومازین).
• استفاده بیش از حد از عضلات
• کم آبی بدن
• بیماری‌هایی که موجب برهم خوردن تعادل الکترولیت‌های موجود در خون می‌شود (مانند بالا یا پایین رفتن سدیم یا پتاسیم خون)
• برخی افرادی که تحت دیالیز کلیوی قرار می‌گیرند، دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوند.
• بارداری خصوصا در ماه‌های آخر
• کم کاری تیروئید که تحت درمان قرار نگرفته
• بیماری عروق محیطی. در این بیماری رگ‌های پا دچار گرفتگی می‌شوند و در نتیجه گردش خون در پا با اختلال مواجه می‌شود.
• مصرف زیاد الکل
• برخی از بیماری‌های سیستم عصبی که کمتر شایع هستند
• علل نادر گرفتگی عضلات پا عبارتند از سیروز یا زخم کبد، مسمومیت با سر و یک بیماری التهابی به نام سارکوئیدوز

در صورتی که شخص یکی از شرایط بالا را داشته باشد، در این صورت گرفتگی عضلات پای او تنها نشانه و علامت یک مشکل زمینه‌ای دیگر است. در صورتی که هیچ یک از این شرایط را ندارید و در سلامت کامل به سر می‌برید، احتمالا گرفتگی پای شما از نوع ایدیوپتیک (با علت نامشخص) است.

عوامل که احتمال بروز گرفتگی عضلات پا را افزایش می‌دهند

گرفتگی عضلات پا ممکن است در هر سن و برای هر کسی و یا در هر زمانی از طول روز و شب رخ دهد، اما احتمال بروز این مشکل در افراد زیر بیشتر است:

1. ورزشکاران
2. نوزادان
3. افراد مسن
4. افراد دارای اضافه وزن
5. افرادی که داروهای خاص مانند داروی دیورتیک (مانند استاتین) مصرف می‌کنند
6. افرادی که سیگار می‌کشند

علائم و نشانه‌ها

افرادی که دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوند، به طور ناگهانی، انقباض شدید و غیر ارادی عضلات پا را حس می‌کنند. این گرفتگی معمولا با درد شدید و احساس کشیدگی در عضله همراه است که به صورت موقت باعث ناتوانی فیزیکی فرد می‌شود.
گرفتگی عضلات پا اغلب به طور خود به خود و به سرعت برطرف می‌شوند، خصوصا اگر کشش‌های مناسب روی عضلات پا انجام شود.

درمان گرفتگی عضلات پا

گرما درمانی

گرما درمانی می‌تواند برای رفع گرفتگی عضلات موثر باشد. کمپرس گرم را با دمایی که با آن احسا راحتی می‌کنید روی قسمت دردناک پا قرار دهید.

دارو درمانی

داروهای مسکن معمولا برای درمان گرفتگی عضلات پا موثر نیستند چراکه به اندازه‌ی کافی سریع عمل نمی کنند. با این حال، داروهای مسکنی مانند پاراستامول (استامینوفن) می‌توانند در کاهش درد عضلانی و حالت حساسیت به لمس که تا 24 ساعت پس از گرفتگی عضله وجود دارد، موثر باشند.

فیزیوتراپی برای درمان گرفتگی عضلات پا

برای افرادی که مکررا از گرفتگی عضلات پا رنج می‌برند، مراجعه به فیزیوتراپی می‌تواند به تشخیص علت اصلی گرفتگی عضلات پا، درمان این مشکل، کمک کند. فیزیوتراپیست همچنین به شما کمک می‌کند که عواملی که منجر به گرفتگی عضلات پا می‌شود را شناسایی و اصلاح کرده و درنتیجه احتمال بروز مجدد این مشکل را کاهش دهید. روش‌های درمانی مرتبط با فیزیوتراپی عبارتند از:

1. ماساژ بافت‌های عمقی
2. انجام کشش
3. جا اندازی مفصل
4. گرما درمانی
5. الکتروتراپی (مانند اولتراسوند )
6. ورزش برای بهبود قدرت عضلانی، انعطاف پذیری، تعادل و آمادگی جسمانی
7. آموزش به بیمار
8. توصیه برای اصلاح و بهبود فعالیت‌ها
9. اصلاح بیومکانیکال
10. توصیه در مورد پوشیدن کفش مناسب
11. کمک به بازگشت تدریجی به روند قبلی فعالیت‌ها

تمرینات

ورزش‌های زیادی برای رفع گرفتگی و خشکی پا توصیه می‌شوند. برخی از این ورزش‌ها و حرکات اصلاحی عبارت اند از:

کشش عضله همسترینگ

برای اجرای این ورزش فرد باید:
ابتدا بنشینید و بدون خم کردن پا، کف پا را به سمت سر و سینه خود بکشید. از پشت روی زمین دراز بکشید و زانوهایتان را به سمت قفسه‌سینه حرکت دهید. می‌توانید از شخص دیگری برای اعمال فشار جزئی روی زانوها و نزدیک‌تر کردن زانوها به سینه کمک بگیرید.

کشش عضله ساق پا

برای انجام این ورزش باید:

وزن خود را بر روی عضله‌ای که گرفته است بیندازید، و بدون بلند کردن کف پا از روی زمین، کمی زانوهایتان را خم کنید.
روبروی دیوار و با کمی فاصله بایستید، دست‌ها را به دیوار ستون کرده و به آن تکیه دهید. پای آسیب‌دیده را صاف نگه دارید طوری‌که کف پا و پاشنه از زمین بلند نشود و بعد بالاتنه را به سمت دیوار حرکت دهید. با ستون کردن دست‌ها به دیوار می‌توانید تعادل خود را حفظ کنید. انگشتان پای آسیب‌دیده را مقابل دیوار قرار دهید و پاشنه کاملا روی زمین باشد. مراقب باشید پا خم نشود و بعد برای ایجاد کشش در عضله ساق پا بالاتنه را به سمت دیوار حرکت دهید.

• تشخیص و درمان بیماری های پا
  تاریخ انتشار : 1400-11-26تاریخ بروز رسانی : 1400-11-27


• درد، مورمور و گزگز بین انگشتان پا (مورتون نوروما)
  تاریخ انتشار : 1401-01-17تاریخ بروز رسانی : 1402-04-31


• علت و درمان گرفتگی، اسپاسم و خشکی عضلات ران
  تاریخ انتشار : 1401-03-07تاریخ بروز رسانی : 1402-05-01


• رفع ورم، درد و گرفتگی پا در بارداری با روشهای غیر جراحی طب فیزیکی
  تاریخ انتشار : 1401-02-28تاریخ بروز رسانی : 1402-05-01


• انگشت چکشی پا؛ درمان با روشهای غیر جراحی در کلینیک طب فیزیکی
  تاریخ انتشار : 1401-02-17تاریخ بروز رسانی : 1402-05-01