علل و درمان اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون فقرات

ستون فقرات یا ستون مهره‌ها از قاعده جمجمه تا لگن امتداد دارد و مانند ستونی عمل می‌کند که وزن بدن را نگه می‌دارد و از نخاع محافظت می‌کند. سه قوس طبیعی در ستون فقرات وجود دارد که باعث می‌شود نمای جانبی ستون فقرات شکلی S مانند داشته باشد. این انحناها وزن بدن را به طور یکنواخت توزیع می‌کند و کمک می‌کند تا ستون فقرات فشار فراوانی را تحمل کند. وجود انحناهای طبیعی در بدن برای بالابردن تحرک، کارایی، تحمل نیروها و ایجاد درجات آزادی در حرکت نیاز هستند؛ ولی انحراف از انحناها بیماری محسوب می شود و بایستی درمان شود.

اسکولیوز نوعی انحنای جانبی ستون فقرات است که اغلب در نوجوانان تشخیص داده می‌شود. در بسیاری از موارد، این حالت، خفیف بروز می‌کند؛ اما در برخی مواقع نیاز به بررسی جدی‌تر دارد. در اسکولیوز به دلیل عدم قرینگی و غیرطبیعی بودن ستون فقرات، نیروهای وارده به آن حتی در صورت طبیعی بودن نیز باعث فشار به عضلات، رباط ها، دیسک های بین مهره ای و مفاصل بین مهره ای پشتی می گردد و در نتیجه منجر به تشدید درد در ستون فقرات به ویژه در ناحیه کمر می شود.

روش های درمانی بسیاری برای انحراف ستون فقرات وجود دارد که با توجه به شدت عارضه شما می توان از آنها استفاده کرد

اسکولیوز چیست؟

اسکولیوز یکی از مشکلات ستون فقرات است که در آن ستون فقرات به سمت جانب متمایل و خم می‌شود. میزان این انحنا ممکن است زیاد یا کم باشد که به شدت بیماری بستگی دارد. این خمیدگی معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی دیده می‌شود و تا سنین بالاتر ادامه خواهد یافت.

اسکولیوز چگونه به وجود می آید؟

اسکولیوز یک اختلال ستون فقرات است که به واسطه ی انحراف کردن ستون فقرات به یک یا چند طرف رخ می ‌دهد. عوامل گوناگونی می‌ توانند باعث ایجاد این اختلال شوند که عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی: اسکولیوز ممکن است به واسطه ی ژنتیک و ارثی بودن این اختلال در خانواده ایجاد شود.
• عوامل محیطی: فعالیت‌ های روزانه مانند نشستن وایستادن برای مدت طولانی، حمل و نقل و انجام ورزش‌ هایی که ستون فقرات را به شدت تحریک می‌ کنند، می ‌توانند باعث ایجاد این اختلال شوند.
• عوامل پزشکی: برخی بیماری ‌ها مانند بیماری‌ های عضلانی-اسکلتی، بیماری‌ های نورولوژیکی و بیماری ‌های متابولیکی نیز می‌ توانند باعث ایجاد این اختلال شوند.
• عوامل روانی: تحمل استرس و اضطراب و افسردگی نیز می‌ تواند باعث ایجاد این اختلال شود.

عوامل خطرساز در اسکولیوز

از عواملی که می‌تواند احتمال خطر ایجاد این بیماری را افزایش دهد به شرح زیر است:

سن

علائم معمولاً در نوجوانی شروع می شود.

جنسیت

اگرچه هم دختران و هم پسران تقریباً با سرعت یکسانی به اسکولیوز خفیف مبتلا می‌شوند؛ اما دختران در معرض خطر بسیار بالایی برای بدتر شدن منحنی قرار داشته و نیاز به درمان دارند.

سابقه خانوادگی

انحنای ستون فقرات می‌تواند در خانواده ایجاد شود؛ اما اکثر کودکان مبتلا به این بیماری سابقه خانوادگی ندارند.

علائم اسکولیوز

• انحراف ستون فقرات در جهت چپ یا راست
• شانه های نامتقارن
• برجستگی در ناحیه پشتی یا جلویی بدن
• درد در ناحیه پشتی، گردن یا پاها
• ناتوانی در حرکت کردن بدن یا ایستادن به شکل عمودی

انواع اسکولیوز

اسکولیوز ساختاری

دسته از این بیماری است که در آن استخوان های نادرست شکل گرفته، منحنی S را در ستون فقرات ایجاد می کنند که ثابت است و با تنظیم موقعیت بدن نمی توان آن را صاف کرد.

• اسکولیوز ایدیوپاتیک

علت یا منشأ آن ناشناخته است و جزء شایع ترین نوع اسکولیوز است. این بیماری اغلب در نوجوانان (که به عنوان اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان شناخته می شود) ایجاد می شود. همچنین هنگامی که اسکولیوز به دلایل ناشناخته در بزرگسالانی که سابقه این بیماری را ندارند ایجاد می شود، به آن اسکولیوز de novo می گویند .

• اسکولیوز مادرزادی

استخوان‌های ستون فقرات در بدو تولد به‌طور غیرطبیعی به پهلو خمیده می‌شوند.

• اسکولیوز عصبی عضلانی

انحنای کمر یک وضعیت جداگانه و سیستمیک است که بر سیستم عصبی و یا سیستم عضلانی تأثیر می گذارد، مانند فلج مغزی ، نوروفیبروماتوز ، دیستروفی عضلانی.

• اسکولیوز دژنراتیو

این نوع اسکولیوز در بزرگسالان مسن در اثر سایش و پارگی مفاصل یا دیسک های ستون فقرات ایجاد می شود.
این شرایط همه انواعی هستند که به آن “اسکولیوز ساختاری” می گویند

اسکولیوز غیر ساختاری

اسکولیوز غیرساختاری (همچنین به عنوان “اسکولیوز عملکردی” شناخته می شود) جایی است که انحنای آن موقتی است و ناشی از یک مهره ناقص در ستون فقرات نیست، بلکه ناشی از یک بیماری جداگانه است که بر وضعیت بدن تأثیر می گذارد، مانند دیسپلازی اسکلتی یا ناهماهنگی طول پا
اسکولیوز می تواند ستون فقرات را در هر یک از سه بخش اصلی آن تحت تأثیر قرار دهد:

1. ستون فقرات گردنی (گردن)
2. ستون فقرات قفسه سینه (قفسه سینه و ناحیه بالای کمر)
3. ستون فقرات کمری (کمر)

اسکولیوز چه عوارضی دارد؟

با وجود اینکه اینکه اکثر مبتلایان به اسکولیوز نوع خفیف این بیماری را دارند؛ اما اسکولیوز در برخی موارد ممکن است باعث ایجاد عوارض شود:

• مشکلات تنفسی: در افراد مبتلا به نوع شدید اسکولیوز قفسه سینه ممکن است به ریه ها فشار وارد شود و تنفس را دشوار کند.
• مشکلات کمر: افرادی که در کودکی اسکولیوز داشته اند ممکن است در بزرگسالی بیشتر به کمر درد مزمن مبتلا شوند به خصوص اگر مشکل آنها درمان نشده باشد.
• ظاهر: بدتر شدن اسکولیوز میتواند باعث ایجاد تغییرات قابل توجه از جمله عدم توازن لگن و شانه ها، برجسته شدن دنده ها، جابجایی کمر، تنه و پهلو شود. بیماران مبتلا به اسکولیوز معمولاً متوجه تغییرات ظاهری خود میشوند.

روشهای تشخیص اسکولیوز

در صورتی که شخص بزرگسالی دچار اسکولیوز شود، لازم است قبل از اقدام به درمان، وضعیت انحراف ستون فقرات او به دقت ارزیابی شود و علل احتمالی بروز اسکولیوز نیز تشخیص داده شوند. اولین قدم برای ارزیابی وضعیت بیمار، علت ابتلای او به اسکولیوز و بررسی سایر مشکلات احتمالی، گرفتن شرح حال از بیمار و بررسی سوابق پزشکی او است
معمولاً بعد از ارزیابی‌های اولیه، انجام رادیوگرافی با اشعه‌ی ایکس تجویز می‌شود تا متخصص طب فیزیکی بتواند ساختار و شکل ستون فقرات را ببیند و میزان انحراف آن را اندازه گیری کند. بسته به نتایج به دست آمده از معاینات اولیه و رادیوگرافی، ممکن است انجام تستهای بیشتری مانند اسکن MRI و CT SCAN و تست نوار عصب و عضله تجویز شوند تا ارزیابی‌های بیشتری بر روی ستون فقرات انجام شود.

تفاوت کیفوز و اسکولیوز

اسکولیوز و هم کیفوز انحنای ستون فقرات هستند؛ اما مورد نخست باعث می‌شود که این بخش از بدن حالتی شبیه S یا C پیدا کند. در کیفوز، ستون فقرات بیشتر حالت گرد پیدا می‌کند و فرد گوژپشت می‌شود.

روش های درمان اسکولیوز

روش‌های درمانی مختلفی برای اسکولیوز وجود دارد. متخصص طب فیزیکی در ابتدا تا جایی که امکان داشته باشد، روشهای درمانی غیرجراحی را تجویز می‌کند و انجام عمل جراحی اسکولیوز را به خاطر خطرات و عوارضی که به همراه دارد به تأخیر می‌اندازد. انجام جراحی همیشه آخرین گزینه‌ی درمانی است که پزشک مد نظر قرار می‌دهد. روش‌های درمان غیر جراحی که اغلب به کار می‌روند عبارتند از:

بریس

استفاده از کمربند طبی مخصوص می‌تواند به حدودی در کاهش درد کمر کمک کند؛ اما این روش قادر نیست شکل ستون فقرات را اصلاح کند و آن را صاف کند، به ویژه در افراد بزرگسال. زمانی که استخوان‌ها و اسکلت به طور کامل تشکیل شده و رشد آن متوقف شده است، کمربند دیگر تأثیری بر صاف کردن آن ندارد و تنها به کاهش درد بیمار کمک می‌کند.
اگر طول پاهای شما متفاوت باشد، پزشک متخصص ممکن است کفش‌های مخصوصی را به شما تجویز کند. این کفش‌ها با نام‌های کفش با کفی طبی شناخته می‌شوند و علاوه بر اصلاح تفاوت طول پاها، ممکن است در کاهش درد کمر نیز مؤثر باشند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی، ورزش و حرکات اصلاحی، بخش بسیار حائز اهمیتی از برنامه درمانی اسکولیوز هستند. یک برنامه ورزشی که به درستی طراحی شده باشد، می‌تواند به طور قابل توجهی در کاهش درد و رفع مشکلات بسیاری از بیماران مؤثر باشد. تخصصی در طب فیزیکی و توان‌بخشی می‌تواند یک برنامه ورزشی اختصاصی و مناسب برای شما تدوین کند؛ اما مهمتر از همه، دقت و پیوستگی در اجرای برنامه ورزشی بسیار حائز اهمیت است. لازم است که با دقت برنامه ورزشی خود را دنبال کنید و تمام تمرینات را به درستی انجام دهید.
درمان‌های کایروپراکتیک: ماساژ و درمان دستی از جمله روش‌های درمانی بسیار بحث برانگیز هستند که به نظر می‌رسد بیشترین تأثیر را بر درمان دردهای حاد و کوتاه مدت دارند. به نظر می‌رسد که انجام دوره‌های بلند مدت درمان با کایروپراکتیک، در برطرف کردن دردهای مزمن تأثیر کمتری دارد. انجام ماساژ به افراد مبتلا به کمردرد کمک می‌کند.
EMS همراه با جریان سینوسی متناوب به کاهش اسپاسم عضلانی کمک می‌کند. این روش در کودکان زیر 12 سال نتایج بسیار مطلوبی به همراه دارد و می‌تواند روند پیشروی انحراف ستون فقرات را متوقف کند و ممکن است تأثیرات آن بر انحراف ستون فقرات با روش بریس یکسان باشد. این روش در مقایسه با استفاده از بریس، رضایت بیشتری برای بیمار به همراه دارد.
TENS : انجام الکتروتراپی با دستگاه TENS موجب آسودگی و رفع درد بیمار می‌شود.

دارو درمانی

علاوه بر درمان‌های فیزیکی می‌توان با مصرف مکمل‌های غذایی به تقویت استخوان‌های بیمار کمک کرد.
درصورتی که شخص به پوکی استخوان مبتلا باشد، درمان پوکی استخوان به کنترل روند پیشروی اسکولیوز کمک می‌کند. این کار را می‌توان با روش‌های مختلفی انجام داد. روش‌هایی که در حال حاضر اغلب پزشکان اتخاذ می‌کنند عبارتند از: افزایش میزان کلسیم و ویتامین D مصرفی، درمان جایگزینی هورمونی و انجام ورزش با وزنه.

جراحی

انجام جراحی ممکن است در موارد زیر توصیه شود:

• درد شدید: در حدود 85 درصد از جراحی‌های اصلاح اسکولیوز در بزرگسالان با هدف برطرف کردن درد شدید بیمار انجام می‌شود. با این حال در صورتی که بتوان با روش‌های غیر جراحی درد بیمار را کنترل نمود، معمولاً انجام جراحی پیشنهاد نمی‌شود.
• پیشروی شدت یافتن انحراف: در صورتی که انحراف ستون فقرات در حال بیشتر شدن باشد و از مرز 40 درجه بگذرد، احتمالاً انجام جراحی توصیه می‌شود.
• جراحی به دلایل زیبایی (بهبود فرم بدن): در اغلب موارد، انجام جراحی صرفا برای اصلاح ظاهر بیمار، توصیه نمی‌شود.

برای درمان اسکولیوز به چه دکتری مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان اسکولیوز، بهتر است بلافاصله با یک متخصص ارتوپدی یا طب فیزیکی مشورت کنید. آنها می‌توانند بر اساس نوع و شدت اسکولیوز، سن شما، سطح رشد و دیگر عوامل، روش مناسب درمان را تعیین کنند.